PLATON / DEVLET #birkitapbiryazar

Sevgili dostlarım,bugün #birkitapbiryazar etkinliği kapsamında bahsetmek istediğim kitap Devlet,yazar ise Platon.

Tarihin en önemli düşünürlerinden Platon, memleketi Atina’da yaşamıştır. Savaş ve devlet gözlemleri onun devlet hakkında yazmasına etki eder. Sofistler de bu dönemde ortaya çıkmıştır ve Platon tarafından eleştirilmiştir. Platon, sofistlerin göreliliği esas alan “İnsan her şeyin ölçüsüdür” tezine karşılık, insanın dayandığı değerlerin ideal bir modelden türemesi gerektiğini söyler. Platon’un idealar öğretisine göre, her maddenin bir ideası vardır. İnsan edimleri bu ideaya yaklaştıkça doğru ve uygun bir değer alır. Yandaki resimde Platon yukarıyı işaret eder, bu dünyanın üzerindeki ideal olanı arayan Platon’u sembolize eder. Yanındaki Aristoteles de yeri işaret eder. Aristoteles, ideal olandan ziyade, dünyada var olanlarla yetinmeyi ve görünen dünyanın dışına taşmamak gerektiğini söylemiştir. Platon’un yaşamında incelediği devlet fikirleri devletin kökenlerini araştırırken hesaba katılmalıdır.

     Platon Devlet adlı eserine doğruluk kavramını irdeleyerek başlar. Doğruluk sofistlerin iddia ettiği gibi “güçlüye göre şekillenen” değil; doğal olan, adalet ve ahlakın temellerinden biridir. Devletin nasıl ortaya çıktığına ilişkin fikirler, devletin nitelikleri ve devletin ideal özelliklerini sıralar. İyi askerlerin gereği, askerlerin iyi eğitimi elzemdir. Zira toplum sınıflara ayrılacaktır ve yöneticiler askerlerden çıkacaktır. Yanlış ve kötülük bilgi eksikliğinden gelir. İnsan bildiği ölçüde doğrudur. Askerler hakikati bilmelidir, böylelikle toplum doğru yönetilir.

Platon’a göre devlet bir organizmadır. Bir makro insandır. Toplumu oluşturan insanların birbirine ihtiyaç duyması, iş birliğidir.  Hayatta kalmak için bir araya gelme eğilimi vardır.Platon insanın belli kısımlardan oluşması gibi, toplumu da kısımlara ayırır.  İnsanın ruhundaki üç ayrı bölüm, devletteki üç sınıfa karşılık gelir. Ruhun arzu-istek yönü işçiler sınıfına, öfke yönü askerler sınıfına ve akıl yönü de yönetim sınıfına denk gelir. Ruh bölümlerinin birbirlerinden üstün olması gibi toplum bölümleri de birbirinden üstündür. Toplumun en üst kademesinde idareciler bulunur. Platon ruhun bölümlerinden hareketle sınıflı bir toplum yapısına ulaşır. Sınıflı toplum adaletli toplumdur.Platon’un ideal devletinde sınıflar arasında yöneticiler ve savaşçılar mal mülk edinemezler. Çıkarları bir, amaçları bir, duyguları mümkün olduğu kadar bir olacaktır.

     Toplumsal yapı evrensel ilkelerle işler. Bunları da filozoflar bilir. Mutlu bir hayat için filozoflar başta olmalıdır.  Devlet’te mülkiyet yoktur. Evlilik, meslek, çocuk kararları devletçe verilir. Filozof kralın yönettiği kapalı devlet, Platon’un Atina’daki gözlemleri sonucu şekillenmiştir. Çeşitli yönetim biçimlerinin nasıl kaybettiğini eserinde analiz eder. Mutluluk devletin etkinliğiyle mümkündür. “Devlet” eserinde hem devlet felsefesi hem de mutluluk felsefesinin göze çarptığı söylenebilir. Adalet, devlet ve bireyin niteliklerini diyaloglarla anlatır. Kallipolis, güzel şehir betimlenirken formlar, ruh, sanat, felsefe gibi kavramlar da tartışılır.

     Platon’un devlet anlayışı ve idealizmi bağlanırsa, devlette de “idea” ya uygun olanı, yani devlet olgusunun zaten var olan mükemmel biçimini bulmaya çalıştığını anlarız. Platon ve öğrencisi Aristo’ya göre tüm devlet modelleri gerçek ve doğru bir devlet formunun çözülmüş görüntüleriydiler ve bu formlar her zaman geçerliliklerini korumaktaydılar. Asıl olan devlet ideasıydı. Platon da eserinde idealara ulaşmaya çalışan insana yol gösterir. İdeayı ararken de gerçekten kopmaz, ve demokrasinin sıcaklığındansa teknokrasi yeğlenir. Tabi yöneticilerin sınıfı ya da ismi önemli değildir. Önemli olan filozof olmalarıdır. Çocukluktan itibaren devlet yönetimini almak üzere eğitilen çocuklar yaşlanınca filozof kral olurlar.

     Platon’un tam anlamıyla bir planlı ekonomi- planlı kültür- planlı yaşam betimlediğini söyleyebiliriz. Platon’a göre mutlu olmak için erdemli olmak gerekir. Erdem iyiliğin, iyilik de insanın ve toplumun en yüksek amacı olan mutluluğun gerçekleşmesini sağlayacaktır. Erdemli olmak için sadece ruhun düzenlenmiş olması değil, insanın devlet içinde doğru işi yapıyor olması da gerekir. Mesleki iş bölümü ve işbirliği onun düzeninde temel örgedir.