Sözlü kültür, elbette ki yazılı kültür kadar dirençli değildir. Çünkü sözlü kültürde insanlar, sesleri ve bellekleri gibi dayanaksız araçlara sahiptir. İşte sözlü kültür insanı, bu dirençsizliği önleyebilmek adına çeşitli bellek yardımcıları üretmişlerdir.Gelin bunlardanen seçkini olan Quipu' lara bir göz atalım.
Quipular, İnka İmparatorluğu’nda ve And dağları bölgesindeki İnka-öncesi topluluklarda kullanılan bir sistemdir. Kayıt ve hesap sistemi olarak kullanılan bu sistemde çeşitli bölgelerden toplanan vergiler,tahta geçen kralların sırası,tarımsal üretim gibi konular; bu quipular aracılığıyla
düzenlenirdi. Çünkü İnka'lar yazıya sahip değildi! Üzerlerinde çeşitli düğümler bulunan, farklı boy ve renklerdeki ipler sayıları belirtirdi. Ancak bu seçkin bellek yardımcıları, az sayıda bazı uzmanlar içindi.Her yıl, bu quipuları
okuması amacıyla her kuşakta bazı gençler küçük yaşta eğitilirdi.Halkın büyük çoğunluğu ise,ses ve ritmikler aracılığıyla (şiir vb.) bu sorunlarını çözüme kavuşturmuşlardı.Çoğunun 1583’te İspanyol yetkililer tarafından puta benzediği gerekçesiyle tahrip edildiği
belirtiliyor.16. Yüzyıla kadar, İspanyol işgalcilerin gelişinden bir süre sonrasınadek başarıyla muhafaza edilse
de,bu işgalden sonra maalesef bu dil tamamen ortadan kalkmış oldu.
Solda: Tahmini 1613 tarihli bu çizim, bir İnka imparatorluk görevlisini elinde quipu ile resmetmiştir.
*Bu yazı Massimo Baldini'nin İletişim Tarihi ve Yuval Noah Harari'nin Sapiens kitabından derlenmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder